Van ongeveer 100 genen op het X-chromosoom was al bekend dat zij, indien er mutaties aanwezig zijn, kunnen leiden tot verstandelijke beperkingen bij jongens. Vaak gaat het in die gevallen om een erfelijke aandoening die meerdere mannelijke familieleden hebben. De aandoening wordt via gezonde vrouwelijke familieleden binnen de familie doorgegeven. Bij meisjes met een verstandelijke beperking is van oorzakelijke mutaties op het X-chromosoom minder bekend. Bij hen wordt de verstandelijke beperking meestal veroorzaakt door een spontane mutatie in een zaadcel of eicel van de vader of moeder, een zogenaamde de novo mutatie. Het nieuw gevonden gen geeft nu meer inzicht in de novo mutaties van het X-chromosoom en verstandelijke beperkingen bij meisjes.

Een vrouw heeft in tegenstelling tot een man twee X-chromosomen. Als door een de novo mutatie een gen in één van deze chromosomen wordt uitgeschakeld, kan het vrouwelijke lichaam dit foutje in principe maskeren met de ‘gezonde’ kopie van het chromosoom. Maar dat werkt in dit geval niet, ontdekten klinisch genetici Lot Snijders Blok en Tjitske Kleefstra: “Het DDX3X gen onttrekt zich aan dit mechanisme, samen met ongeveer acht procent van de genen op het X-chromosoom. Van het DDX3X gen is ook bekend dat het vrij slecht tegen genetische veranderingen kan. Dat zou kunnen verklaren waarom mutaties in dit gen relatief vaak een verstandelijke beperking bij meisjes tot gevolg hebben.”

© Nationale Zorggids