Na een jarenlange medische speurtocht hebben onderzoekers van het Radboudumc en hun Italiaanse collega’s de oorzaak gevonden van een zeldzame aandoening die verstandelijke beperkingen veroorzaakt. Het gaat om foutjes in het Yin en Yang gen. Dit gen is betrokken bij de selectie van genen die wel of niet worden afgelezen en speelt daardoor een belangrijke rol bij verschillende processen in de cel waaronder de celdeling. Inmiddels zijn enkele tientallen patiënten met dit nieuwe syndroom opgespoord. Dat meldt het Radboudumc.
Het aflezen van genen in de cel is heel nauwkeurig geregeld. Transcriptiefactoren spelen hierbij een belangrijke rol. Een transcriptiefactor zorgt ervoor dat het aflezen van een gen wordt gestimuleerd of juist wordt afgeremd. Meestal doet een transcriptiefactor het één of het ander. De transcriptiefactor Yin-Yang1 (afgekort YY1) vormt hierop een uitzondering. Deze factor is betrokken bij beide vormen van regulatie.
“In 2010 vonden we de eerste aanwijzingen dat YY1 een rol speelde bij het ontstaan van een verstandelijke beperking”, zegt Bert de Vries, klinisch geneticus in het Radboudumc. “Met een nieuwe techniek ontdekten we bij een driejarige jongen met een ontwikkelingsstoornis een mutatie in dit gen. Hij was toen nog de enige patiënt ter wereld bij wie die mutatie was gevonden. Als je maar één patiënt met zo’n specifieke genetische afwijking hebt, kun je niet met zekerheid vaststellen dat de mutatie ook daadwerkelijk de verstandelijke beperking en ontwikkelingsstoornis veroorzaakt.”
De Vries en collega’s onderzochten vervolgens vijfhonderd patiënten met een onbegrepen ontwikkelingsstoornis. Op die manier vonden ze hetzelfde afwijkende gen ook nog bij een vijftienjarige jongen met een verstandelijke beperking. De Vries: “Maar die twee patiënten leverden nog steeds niet genoeg bewijs op.” Dus ging De Vries wereldwijd op zoek naar nog meer patiënten. Zeven jaar later had hij ze ruim twintig patiënten verzameld.
Om de gevolgen van de genetische afwijking op celniveau te bestuderen, werd de samenwerking gezocht met Giuseppe Testa van de Universiteit van Milaan. Uit dit onderzoek bleek dat het gemuteerde Yin-Yang gen met name de werking verstoort van genen die betrokken zijn bij speciale processen in de cel, waaronder de celdeling en het ‘toegankelijk maken’ van de DNA-structuur om genen af te kunnen lezen.
Door: Redactie Nationale Zorggids
