Gemeenten schrappen standaard zorgbeschikkingen en zetten burgers buitenspel

In steeds meer Nederlandse gemeenten ontvangen inwoners geen standaard besluitbrief meer over de zorg die zij krijgen. Deze maatregel is bedoeld om bureaucratie te verminderen, maar zorgt ervoor dat mensen hun rechten moeilijk kunnen uitoefenen, bijvoorbeeld om bezwaar te maken tegen een verlaging van zorguren binnen de Jeugdwet of Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Experts noemen dit schending van de wet. Dit meldt Trouw in samenwerking met Investico, Binnenlands Bestuur en de Groene Amsterdammer.

Het ministerie van Volksgezondheid stelde in 2024 al duidelijk vast dat dit niet mag. Beschikkingen zijn nodig volgens de Algemene wet bestuursrecht. De Centrale Raad van Beroep bevestigt dat gemeenten burgers in een beschikking moeten laten weten hoeveel en welke ze ontvangen. Toch weigeren sommige gemeenten ondanks de uitspraak deze brieven te sturen, waardoor inwoners afhankelijk zijn van een aanvraag en vaak weken moeten wachten.

Grote gevolgen

In de praktijk kan dit grote gevolgen hebben. Ouders van kinderen met speciale zorgbehoeften zoals autisme moeten zelf regelen en betalen wat de gemeente niet meteen aanbiedt. Om bezwaar te maken bij de rechter hebben ze echter een beschikking nodig. Zonder brief raken inwoners verstrikt in administratieve loops, terwijl hun rechten beperkt blijven.

De trend van ‘beschikkingsvrij werken’ verspreidde zich sinds 2015 langzaam over het land. Gemeenten zagen voordelen zoals minder papierwerk en sneller toegang tot zorg. Tientallen gemeenten prezen de vermindering van administratieve lasten, maar de opvattingen omtrent beschikkingsvrij werken verschillen nogal eens.

Beschikkingsarm werken levert nauwelijks iets op

Sommige gemeenten hebben hun beleid inmiddels wel aangepast. Stichtse Vecht en Holland Rijnland gaan weer standaard beschikkingen verstrekken, omdat het schrappen nauwelijks sneller of goedkoper bleek. Ongeveer een derde van de gemeenten heeft altijd beschikkingen gegeven, omdat het wettelijk verplicht is. Andere gemeenten proberen algemene voorzieningen, zoals basisjeugdhulp of huishoudelijke hulp, zonder beschikking toe te kennen. Experts zien dit als een rekbare interpretatie van de regels die de rechtsbescherming uitholt.

Machts- en kansenongelijkheid

De Nationale Ombudsman en juristen waarschuwen dat dit leidt tot machtongelijkheid. Burgers kunnen niet uitwijken naar een andere gemeente en krijgen vaak geen uitleg waarom de zorg volgens de gemeente ‘passend’ is. Jeugdrechter Willie Elferink benadrukt dat mensen die niet voldoende administratief vaardig en juridisch onderlegd zijn hier vooral de dupe van zijn. Want van hen kan niet altijd verwacht worden dat ze zelf een aanvraag doen. “Het is in strijd met de Algemene wet bestuursrecht, en dat weten gemeenten dondersgoed”, voegt hij eraan toe.

Meer informatie over het uitgebreide onderzoek vind je hier.