Verkiezingsprogramma’s 2025: dit gaat er gebeuren met de ggz

De Tweede Kamerverkiezingen zijn alweer in aantocht. We mogen voor de derde keer in vier jaar tijd stemmen op onze voorkeurspartijen en -politici. In het kader daarvan stellen we traditiegetrouw de standpunten over de diverse sectoren in de zorg voor je samen. Dit keer: de geestelijke gezondheidszorg. Wat zijn de standpunten van de politieke partijen op het gebied van de ggz en alle relevante thema’s hieromheen? Wij zetten ze voor je op een rij. 

VVD

• De wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg moeten afnemen. Hiervoor blijft de partij inzetten op meer inzicht in de zorgvraag en dat mensen die de zorg het meest nodig hebben, het eerste hulp krijgen
• VVD wil de aanpak van suïcidepreventie en mentale gezondheid versterken door ggz, huisartsen, onderwijs, wijkteams, sportverenigingen en andere partijen meer te laten samenwerken. 24/7-crisiszorg is hierin een belangrijke schakel 
• De lappendeken van de zorg met vier organiserende principes (wijk, gemeente, regio, landelijk), vijf verschillende financieringsstromen (Zvw, Wlz, Wmo, Jeugdwet en de Wet publieke gezondheid) en acht sectoren (publieke gezondheid, welzijn, huisartsen, gehandicaptenzorg, ggz, ouderenzorg en algemene ziekenhuizen, revalidatiecentra en academische ziekenhuizen) moet worden opgeschud

BBB

• De marktwerking in de ggz heeft opnieuw beoordeling nodig, zodat de behandeling van complexere problematiek niet langer wordt ontmoedigt
• Bij complexere problematiek is betere continuïteit van behandelaren nodig. Wie eerder in behandeling was, moet ook makkelijker terug kunnen keren naar de behandelaar zonder opnieuw lang te moeten wachten 
• Vroegsignalering en snelle hulp dragen bij aan een betere mentale gezondheid. BBB hecht veel belang aan maatschappelijk werk en wijkteams die jongeren spreken in hun eigen omgeving
• Jongeren die ernstige psychische problemen hebben, kunnen vaak niet goed in de gemeente terecht. Daarom is het nodig om te onderzoeken of de zorg die zij nodig hebben uit de Jeugdwet kan en weer landelijk geregeld kan worden
• Besluiten met betrekking tot zorg en ggz moeten altijd nadrukkelijk vanaf het begin het belang van het kind meenemen, niet pas wanneer zaken uit de hand lopen
• De sterke toename van genderdysforie (je niet op je gemak voelen met het geslacht waarmee je geboren bent) onder kinderen en jongeren verdient zorgvuldig onderzoek
• Internationaal gezien staat het zogenoemde Dutch Protocol (de behandelrichtlijn voor genderzorg) onder zware druk. Om deze reden wil de BBB een stop op medische transitie voor minderjarigen, tot de richtlijnen zorgvuldig herzien zijn

NSC

• Er is brede aandacht in de samenleving nodig voor mentale problemen onder tieners en jongvolwassenen
• Door sneller vast te stellen wie zorg nodig heeft en wie niet, kunnen wachtlijsten afnemen. Er moet direct een juiste beoordeling van de hulpvraag plaatsvinden. Ernstige psychiatrische aandoeningen met veel impact voor patiënt en samenleving krijgen prioriteit
• Grote ggz-instellingen moeten de menselijke maat terugbrengen door hun zorg weer kleinschalig te organiseren en ook langdurige zorg te bieden
• De uitvoering van de Wet Verplichte ggz brengt te veel administratieve lasten met zich mee; deze lastendruk moet omlaag
• De complexe geestelijke gezondheidszorg is verschraald en staat sterk onder druk; lange wachtlijsten en wisselende zorgverleners dragen niet bij tot herstel. De lichte geestelijke gezondheidszorg zal minder langdurig moeten om ruimte te maken voor de complexe zorg. Mensen met complexe en/of gestapelde psychiatrische problemen worden met voorrang geholpen
• Hiervoor komt stabiele en voorspelbare financiering voor de specialistische ggz, waarbij zorg minder versnipperd is aangeboden
• NSC pleit voor betere crisiszorg in de ggz door deze beter bereikbaar te maken
• Tegelijk investeert de partij in toegankelijke en tijdige hulp bij lichtere problematiek, zodat klachten niet onnodig verergeren
• De partij kiest voor oplossingen waarbij duidelijk wordt dat niet elke mentale worsteling vraagt om professionele zorg. De zorg kan namelijk niet alles oplossen, stelt NSC. Ongemak hoort bij het leven en geluk is niet maakbaar
• In alle regio’s komen er mentale gezondheidsnetwerken, zodat mensen snel en effectief op de juiste plek komen
• Instellingen kunnen geen complexe zorg meer weigeren bij een sterkere zorgplicht
• NSC pleit voor een moratorium op euthanasie en hulp bij zelfdoding bij psychisch lijden onder de 30 jaar. Voordat verdere stappen worden gezet, is meer duidelijkheid nodig over hoe wilsbekwaamheid en uitzichtloosheid van psychisch lijden bij mensen beoordeeld kan worden 
• Er moet een laagdrempelig aanbod komen voor jongeren die worstelen met identiteit en gender. NSC is voor de mogelijkheid van medische transitie voor mensen met genderdysforie, maar tegen verruiming van de Transgenderwet 

D66

• Iedereen die psychische hulp nodig heeft, moet snel passende zorg krijgen. Nu worden problemen erger door lange wachtlijsten in de ggz. Daarom wil D66 de wachtlijsten in de ggz verkorten en de toegang tot passende zorg vergemakkelijken. Wie wel moet wachten, krijgt in de tussentijd laagdrempelige ondersteuning
• Veel mensen kampen met mentale problemen, die in sommige gevallen zelfs leiden tot (een wens tot) zelfdoding. Daarom wil D66 brede aandacht voor mentale gezondheid en investeren in psychologische hulp. Het gesprek over mentale gezondheid stimuleren we, om zo taboes te doorbreken. Daarbij is er oog voor bijvoorbeeld verschillen in cultuur, leeftijd, gender en achtergrond
• D66 investeert in betere en snellere transgenderzorg, met zorg op maat

CDA 

• Vroege interventie moet voorkomen dat mentale problemen verergeren. Daarom investeert CDA in programma’s op school, werk en in de wijk om de mentale veerkracht te versterken 
• Mensen die zorg mijden en mensen met onbegrepen of verward gedrag moeten vaker ‘bemoeizorg’ kunnen krijgen. Wel is het belangrijk om hierbij de privacyregels in acht te nemen, maar ze geen belemmering te laten vormen
• CDA dringt de wachttijden in de ggz terug, onder andere door een beter gemixte samenstelling tussen zwaardere en lichtere patiënten, wachtlijstbemiddeling, innovatieve vormen van behandeling en ervaringsdeskundigen
• Betere samenwerking tussen huisartsen, ggz-aanbieders en sociale ondersteuning in de wijk is essentieel. Zeker bij complexe problemen moeten zorgtrajecten niet stilvallen bij een verjaardag of postcodegrens
• Er moet meer onderzoek komen naar de oorzaken van de stijging van het aantal gevallen van euthanasie onder jongeren

GroenLinks/PvdA

• De partij investeert in het terugdringen van de lange wachtlijsten én de marktwerking in de ggz
• Mensen met een complexe hulpvraag moeten eerder hulp krijgen
• Er komen betere afspraken met zorgverzekeraars over de bekostiging van de ggz
• En het aantal plekken voor crisisopvang wordt uitgebreid
• GroenLinks/PvdA gaat meer personeel werven voor de ggz, administratieve lasten terugdringen en het beroep aantrekkelijker maken
• De partij start een landelijk actieplan mentale gezondheid voor jongeren om de mentale problematiek onder deze groep terug te dringen
• Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom haalt de partij euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht
• Bemoeizorg bij verward gedrag moet structureel beschikbaar zijn in alle gemeenten en landelijk worden bekostigd

SP

• In de regio komen voldoende ggz-opnameplekken en ambulante teams
• Bij een crisis komt er altijd professionele opvang, niet gelijk de politie
• De wachttijden in de ggz worden aangepakt
• Er komt structurele versterking van personeel en voorzieningen
• Ggz-ondersteuning is een vast onderdeel van zorg in de buurt. Met voldoende behandelcapaciteit en aandacht voor kinderen, jongeren en mensen met complexe problematiek
• Behandelaars krijgen de ruimte om passende zorg te bieden op basis van hun professionele oordeel
• Op tal van plekken moet er meer aandacht komen voor de mentale gezondheid van mensen, van jongeren tot gepensioneerden
• Mensen die in transitie gaan krijgen de juiste erkenning en ondersteuning. Autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam is daarbij het uitgangspunt. De gewenste (mentale) zorg wordt beter beschikbaar gemaakt en vergoed en de SP pakt de wachtlijsten aan

ChristenUnie

• Er komen meer praktijkondersteuners ggz bij de huisarts om verergering van mentale gezondheidsproblemen en inzet van zwaardere gespecialiseerde zorg te voorkomen
• Herstelacademies gerund voor en door mensen met een psychische kwetsbaarheid krijgen prioriteit in de financiering
• Voor ernstig psychiatrische patiënten komt er een adequaat en landelijk dekkend systeem waarvan de financiering op beschikbaarheid wordt geregeld
• Er komt een einde aan de selectief kiezen (cherry-picking) door ggz-instellingen
• Zorgaanbieders blijven patiënten ondersteunen in hun zoektocht naar passende zorg, ook als de zorgaanbieder zelf niet de beste zorg kan bieden
• De landelijke en gemeentelijke overheid nemen het voortouw in integraal beleid voor suïcidepreventie, samen met andere sectoren. Daar moeten voldoende middelen voor beschikbaar zijn
• De hulplijn 113 blijft bereikbaar, ook bij een groeiende hulpvraag

Partij voor de Dieren

• De Partij voor de Dieren investeert in bewezen preventieve (online) programma’s binnen de ggz. De financiering is structureel, in samenwerking met zorgverzekeraars, gemeenten, scholen en huisartsen
• Door te investeren in mentale gezondheidsnetwerken, krijgt de samenwerking tussen de ggz, het sociaal domein, ervaringsdeskundigen en gemeenten krijgt structurele versterking
• De zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen wordt weer structureel en toereikend gefinancierd, zodat niemand buiten de boot valt 
• Crisiszorg is onmisbaar, maar brengt een zware mentale belasting met zich mee voor de zorgprofessionals die deze intensieve zorg verlenen. De PvdD zorgt voor voldoende ondersteuning, opvangplekken, structurele financiering én arbeidsvoorwaarden, zodat crisiszorg duurzaam en menswaardig blijft – voor zowel patiënten als medewerkers
• Woonwijken en steden ondergaan een flinke vergroeningsronde, omdat groen en natuur stressgevoelens helpen terugdringen en ook goed zijn in de strijd tegen negatieve emoties
• Er komt een breed plan van aanpak voor mentale volksgezondheid waarbij naast zorgprofessionals ook het onderwijs, werkgevers- en werknemersorganisaties betrokken zijn
• Een aanpak voor suïcidepreventie, in onderwijs, zorg en op sociaaleconomisch terrein, is nodig om het aantal zelfdodingen terug te dringen
• Suïcidepreventie wordt daarnaast wettelijk geborgd, met extra aandacht voor neurodivergente en LHBTIQA+-personen

SGP

• De SGP wil dat euthanasie bij psychisch lijden niet langer mogelijk is. Zéker bij jonge mensen
• Personen of organisaties die informatie over zelfmoordmethoden verstrekken moeten strafbaar gesteld worden
• Er moeten extra middelen beschikbaar komen voor het terugdringen van de wachttijden in de ggz. Met prioriteit wordt ingezet op hulp voor mensen met de ernstigste psychische problemen 
• Voor de beschikbaarheid en financiering van cruciale ggz zijn nieuwe afspraken nodig
• Er komt een wettelijke grondslag en structurele bekostiging voor geestelijke verzorging
• De (bekostiging van) zorg voor mensen met verward gedrag moet eenduidiger. Er zijn ook meer passende woonzorgplekken nodig voor deze groep
• Bemoeizorg bij verward gedrag verdient wettelijke verankering
• Er komt een stop op de doordecentralisatie van beschermd wonen
• Voor een goede uitvoering van de Wet integrale suïcidepreventie zijn voldoende middelen nodig
• De overheid moet de ambitie hebben om het aantal suïcides terug te dringen 
• Er komt een kabinetsbrede aanpak en financiering van suïcidepreventie
• Privacywetgeving die hulp aan suïcidale personen in de weg staat, wordt aangepast
• Nabestaanden van suïcide krijgen voortaan altijd professionele nazorg aangeboden

JA21

• JA21 wil investeren in de ggz om de capaciteit te vergroten
• Er is betere inzet nodig van digitale therapieën en vroegtijdige interventies in de ggz

Volt

• Volt draait de bezuinigingen op en de decentralisatie van de ggz van de afgelopen kabinetten terug, met als doel de wachtlijsten terug te dringen en het capaciteitstekort op te lossen
• De persoon in plaats van het label staat weer centraal
• Ervaringsdeskundige expertise én ggz-expertise komen laagdrempelig beschikbaar in de samenleving 
• Volt investeert in langlopende programma’s voor mentale gezondheid van jongeren en van kwetsbare groep, die structureel zijn ingebed in het onderwijs, de zorg en de leefomgeving. Mentale gezondheid krijgt een vaste plek in het curriculum 
• Er is meer begrip nodig voor neurodivergentie, zoals ADHD en autisme, via bijvoorbeeld lesprogramma’s voor leraren en medeleerlingen 
• De ggz is beter toegankelijk en gratis voor jongeren tot 25 jaar
• Het is belangrijk dat de overheid een regiefunctie heeft in het borgen van suïcidepreventie voor de lange termijn, ook via wetgeving
• Daarom investeert Volt ook in het bereikbaar houden van de hulplijn en in een verstevigde aanpak via de vierde Landelijke Agenda Suïcidepreventie

DENK

• DENK verhoogt de investeringen in de ggz en verslavingszorg om de groeiende wachtlijsten te verminderen

BIJ1

• Neurodiversiteit krijgt plek in de ggz-hulpverlening
• BIJ1 zet zich in voor vergoeding van afbouwmedicatie via taperingstrips
• Personen met onbegrepen gedrag krijgen meer recht op zelfbeschikking
• Onnodige vrijheidsbeperkingen in instellingen zijn verboden
• Via een radicale omslag in de ggz wet- en regelgeving, werkt BIJ1 toe naar een ggz waar de mens centraal staat. Zonder doorgeslagen diagnostisering, lange wachtlijsten, separeercellen, burn-outs onder medewerkers en personeelstekorten
• ABA-genezingstherapie voor autisme en daarvan afgeleide therapieën zijn verboden 
• Het aantal gevallen van suïcidaliteit in combinatie met dak- en thuisloosheid is zorgelijk hoog, vooral onder LGBTQIA+ jongeren. BIJ1 zorgt daarom voor betere, structurele financiering, zetten in op passende zorg, goede begeleiding en suïcidepreventie. Hierbij is speciale aandacht aan LGBTQIA+-mensen
• Er komt een groter aanbod van transzorg, waardoor wachtlijsten snel afnemen
• Monopolievorming in de transzorg wordt bestreden door kennis te delen tussen huidige behandelcentra en nieuw te openen genderpoli’s
• Transgender zijn is geen aandoening waarvoor een diagnose nodig is, maar een normale variatie op het menselijk bestaan

PVV en Forum voor Democratie hebben geen standpunten op het gebied van de ggz