Nieuwe voorspellers van chronische darmziekten

UMCG-promovendus Arno Bourgonje (26) schreef misschien wel het meest omvangrijke medische proefschrift dat ooit in Nederland is verschenen. Hij identificeerde nieuwe voorspellers van chronische darmziekten. Dat meldt het UMCG. 

Hij vond een belangrijke nieuwe biomarker die de ernst van darmontstekingen bij IBD-patiënten aantoont en doet vervolgonderzoek dat uiteindelijk moet leiden tot een thuistest voor IBD-patiënten. Ook doet hij met behulp van Lifelines vervolgonderzoek naar de mogelijkheid om te kunnen voorspellen welke mensen in de toekomst een grote kans hebben om IBD te krijgen.

Biomarkers voor inflammatoire darmziekten

Inflammatoire darmziekten zijn chronische ontstekingsziekten van het maag-darmkanaal. IBD wordt gekenmerkt door een afwisselend ziektebeloop dat moeilijk is te voorspellen en te behandelen. De ziekte is complex, onvoorspelbaar en komt voor in gevarieerde vormen: in sommige fasen ervaren patiënten veel klachten en in andere fasen verloopt de ziekte rustig. Hierdoor bestaat er een grote behoefte aan ‘biomarkers’; dit zijn biologische stofjes die een bepaalde medische toestand of conditie in het lichaam kunnen weerspiegelen. Biomarkers kunnen helpen bij de vroege opsporing van ziekte, de beoordeling van ziekteactiviteit en -complicaties en bij het voorspellen van de effectiviteit van een behandeling. Daarmee kunnen biomarkers waardevol zijn in het verbeteren en efficiënter en patiëntvriendelijker maken van de zorg voor patiënten met IBD. Daarnaast kunnen ook de effecten van voeding en medische behandelingen met biomarkers worden beoordeeld. Het doel van het promotieonderzoek van Arno Bourgonje was om biomarkers te identificeren en toe te passen bij patiënten met IBD, waarbij zijn speciale aandacht uitging naar de onderliggende ziektemechanismen die hierbij betrokken zijn.

Nieuwe biomarker toont de ernst van darmontsteking aan bij IBD-patiënten

Eén van de biomarkers waar Bourgonje onderzoek naar heeft gedaan heeft betrekking op de productie van zogenaamde ’zuurstofradicalen’ in het lichaam. Dit zijn zeer reactieve moleculen die vrijkomen bij de energieproductie in de menselijke cel. Deze zuurstofradicalen kunnen moleculaire schade veroorzaken; dit wordt ook wel ‘oxidatieve stress’ genoemd. Deze oxidatieve stress kan deels worden tegengegaan door antioxidanten. Bij een darmontsteking treedt er relatief meer door zuurstofradicalen veroorzaakte schade op. Hierbij is de beschermende werking van antioxidanten in het menselijk lichaam onvoldoende.

Bourgonje onderzocht de invloed na van de antioxidante capaciteit in het bloed (door meting van zogeheten ‘vrije thiolen’). Vrije thiolen zijn antioxidante moleculen die beschermen tegen oxidatieve stress doordat ze zuurstofradicalen neutraliseren. Uit zijn onderzoek blijkt voor het eerst dat patiënten met IBD aanzienlijk lagere concentraties van deze vrije thiolen in het bloed hebben dan gezonde personen; zelfs als de patiënten geen klachten hebben. Dat wijst op de aanwezigheid van oxidatieve stress.

Bourgonje toonde vervolgens aan dat deze antioxidante capaciteit in bloed nauw samenhangt met de ernst van de darmontsteking bij patiënten met IBD: hoe lager deze waarde, hoe ernstiger de mate van darmontsteking zoals werd waargenomen bij kijkonderzoek (endoscopie) van de darm. Deze biomarker toonde daarmee de mate van de ziekteactiviteit nog beter aan dan de tot dusverre bekende biomarkers. Juist de kennis van de mate waarin IBD al actief is, is zeer belangrijk om te weten omdat dit de exacte behandeling grotendeels bepaalt.

Door: Nationale Zorggids