ZAWIYA (Novum/AP) - Troepen van de Libische leider Moammar Gadhafi, die steeds verder door de opstandelingen in het nauw worden gedreven, hebben zich verschanst in het ziekenhuis van Zawiya. Dat hebben twee artsen die uit de stad wisten te ontsnappen gezegd. De rebellen braken zaterdag door tot Zawiya, maar hebben de stad nog niet geheel in handen.

Gadhafi's troepen dwongen artsen om uren achter elkaar operaties uit te voeren en plaatsten luchtafweergeschut bij de ingang van het ziekenhuis, terwijl scherpschutters zich posteerden op de daken. Nu Gadhafi's regime de greep op Zawiya begint te verliezen komen verhalen over het schrikbewind dat in de stad werd gevoerd naar buiten.

Massaal arrestaties
Uit interviews met inwoners van Zawiya blijkt dat het regime de afgelopen maanden massaal arrestaties heeft verricht. Een vrouw vertelde hoe haar zwager en twee van zijn familieleden werden opgepakt en vermoord door Gadhafi's troepen. Een opstandeling werd na zijn gevangenname gemarteld, onder andere met elektrische schokken.

De bevolking van Zawiya sloot zich meteen na het begin van de opstand in februari bij het verzet tegen Gadhafi's regime aan. Het Libische leger sloeg het verzet in de stad in maart echter met harde hand neer. Inmiddels zijn rebellen de stad weer binnengetrokken. Gadhafi's troepen hebben echter nog rond een derde van Zawiya in handen. Volgens kolonel Jumma Ibrahim, een woordvoerder van de rebellen, hebben de troepen onder meer nog de controle over het ziekenhuis.

Artsen en verpleegkundigen
De 30-jarige chirurg Hamid al-Shawish zei dat het regime sinds maart met harde hand in Zawiya is opgetreden. Iedereen die verdacht werd van banden met de rebellen werd opgepakt, onder wie ten minste twintig artsen en verpleegkundigen. Sommigen van hen worden nog steeds vermist, zei Al-Shawish.

Volgens Al-Shawish en zijn collega, gynaecoloog Mohammed al-Kum, wemelt het in het ziekenhuis van de militairen en is de directeur vervangen door een Gadhafi-loyalist. Toen zaterdag dertig dode en 150 gewonde militairen binnen werden gebracht stuurde het leger al aanwezige patiënten weg. Onder andere de afdelingen kindergeneeskunde en gynaecologie werden door de militairen opgeëist voor eigen gebruik.

Afrikaanse huurlingen
De rebellen zeggen vaak dat Gadhafi's troepen hoofdzakelijk uit Afrikaanse huurlingen bestaan. Onder de gewonden waren echter veel Libiërs, aldus Al-Shawish. Artsen en verpleegkundigen werden door de militairen gedwongen door te werken. Al-Shawish zei tussen 11.00 uur zaterdag en 03.00 uur zondag vijftien operaties te hebben uitgevoerd. Drie andere chirurgen werden in andere delen van het ziekenhuis aan het werk gezet.

Tijdens de operaties liepen gewapende soldaten in en uit. "Iedereen die niet aan het opereren was werd gezegd daar mee te beginnen", zei Al-Shawish. Hij voegde wel toe dat de militairen op geen moment hun wapens op hem hadden gericht.

Beide artsen wisten zondag uit het ziekenhuis te ontsnappen. Al-Shawish herkende de militair die de uitgang van het ziekenhuis bewaakte; hij had de zoon van de man besneden. Met de belofte snel terug te keren wist Al-Shawish de bewaker ertoe over te halen hem door te laten. Al-Kum sloop zondag weg uit het ziekenhuis.

Sinds hun ontsnapping werken de twee artsen in een kliniek in Bir Moammar, een dorp in handen van de rebellen, zo'n acht kilometer ten zuiden van Zawiya.

Lijsten met namen
De haat jegens het regime zit diep in Zawiya. Aanhangers van Gadhafi hebben het Libische leger de afgelopen maanden voorzien van lijsten met namen van aanhangers van het verzet. De mensen op die lijst kregen het zwaar te verduren. Abdel Moez Ramadan, een 20-jarige rebel, zei drie maanden te hebben vastgezeten. Tijdens de eerste twintig dagen werd hij in elkaar geslagen en gemarteld met elektrische schokken. Zijn ondervragers eisten dat hij Gadhafi bejubelde. Na zijn vrijlating vluchtte hij naar de Nafusa-bergketen, die grotendeels in handen van de rebellen is. Van daaruit sloot hij zich aan bij de strijd om Zawiya. "Ik wil wraak nemen namens mijn land", zei Ramadan.

Jamila, een 48-jarige huisvrouw uit Zawiya, verloor in juni haar zwager en twee van zijn familieleden aan het regime. Haar 22-jarige zoon werd negen dagen vastgehouden omdat hij beelden van anti-Gadhafi-protesten op zijn telefoon had staan. Jamila's gezin is sinds zaterdag al drie keer verhuisd en verblijft momenteel bij een van de dochters aan de rand van de stad. Maar Jamila denkt dat ze binnenkort weer moet verhuizen, nu maandagavond meerdere raketten zijn ingeslagen in een nabijgelegen boomgaard.

Pro-Gadhafi-demonstraties
Een 15-jarig familielid van Jamila zei dat hij en zijn klasgenoten de afgelopen vijf maanden veelvuldig aan pro-Gadhafi-demonstraties moesten deelnemen. Wegblijven was geen optie. Leeftijdgenoten die dat toch deden werden opgepakt. Telkens wanneer de mensenmenigtes bij de pro-Gadhafi-demonstraties begonnen te zingen bleef hij stil, de enige verzetsdaad waar hij op dat moment toe in staat was, zei hij. Toen honderden rebellen zaterdag de stad binnentrokken verfde de jongen bij gebrek aan een vlag zijn onderarm groen, rood en zwart, de kleuren van het verzet.

Het offensief van de opstandelingen is vanuit de Nafusa-bergketen ten zuiden van Zawiya ingezet. De rebellen hebben enkele van de grootste overwinningen sinds het begin van de opstand geboekt en zijn nog slechts vijftig kilometer verwijderd van de hoofdstad Tripoli. De militaire leiding van de rebellen hoopt Tripoli binnen een maand in te nemen.

Gadhafi-loyalisten
In Zawiya zorgen de vorderingen van de rebellen voor een omgekeerde wereld, waarin nu jacht wordt gemaakt op sympathisanten van het regime. Khaled al-Azzawi, een 37-jarige leraar, zat zaterdag achter een bureau op de stoep langs de hoofdweg in Zawiya. Inwoners van de stad voorzagen hem van namen van Gadhafi-loyalisten, die hij verzamelde en ordende. Zo'n veertig mensen op de lijst, waar in totaal driehonderd namen op staan, zijn inmiddels gearresteerd, aldus Al-Azzawi.

Al-Shawish zei te geloven dat Gadhafi's regime na 42 jaar op zijn laatste benen loopt. "Zo Allah het wil, is het einde nabij, en gaan we door naar Tripoli", zei Al-Shawish, terwijl in de verte de inslaande raketten en mortieren te horen waren.