NIJMEGEN - Patiënten in Nederlandse ziekenhuizen zijn steeds vaker besmet met een resistente stam van de schimmel Aspergillus fumigatus, zo blijkt uit onderzoek van het UMC St Radboud.
Voor 2000 werden nog geen resistente stammen in patiënten gevonden, maar inmiddels is al ongeveer vijf procent van de schimmels resistent tegen azolen, het gebruikelijke medicijn tegen de schimmel. De resistentie lijkt mede het gevolg van het gebruik van azolen in de land- en tuinbouw. De nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit heeft de ministers van EL&I, VROM en VWS geadviseerd tot nader onderzoek.
Jaarlijks krijgen in Nederland 200 tot 400 patiënten een ernstige longinfectie met de schimmel Aspergillus fumigatus. Microbiologen van het UMC St Radboud zagen vanaf 2000 voor het eerst resistente schimmels in deze patiëntengroep. Die resistentie lijkt niet door de behandeling van de patiënten te ontstaan, maar door een massaal gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen (azolen) in de land- en tuinbouw en in huishoudelijke producten zoals zeep, desinfecteermiddelen en verf.
Verdere verspreiding
Paul Verweij, arts-microbioloog in het UMC St Radboud: "In de Nederlandse gezondheidszorg gebruiken we ongeveer 400 kilo azolen per jaar, in de Nederlandse land- en tuinbouw gaat het naar schatting om 130.000 kilo. Ook het mechanisme van de resistentie, waarvoor meerdere veranderingen in de schimmel nodig zijn, wijst op een niet-medische oorzaak. Bovendien vinden we de resistente schimmels ook in het milieu, bijvoorbeeld in compost."
Na een eerste artikel over het probleem in the Lancet Infectious Diseases (dec 2009) en een nieuwsbericht in Science geven Verweij en collega's nu in Emerging Infectious Diseases een overzicht van de verspreiding van de resistente schimmel in Nederlandse academische ziekenhuizen. Verweij: "In alle UMC's zijn resistente Aspergillusschimmels aangetroffen met uitschieters naar boven - 9,5 procent - en naar beneden - 0,8 procent. Gemiddeld is ongeveer 5 procent resistent. Bij de gevoelige stammen overlijdt ongeveer 40 procent van de patiënten, bij de resistente stammen verdubbelt die kans tot bijna negentig procent. In Nederland sterft nu bijna een patiënt per week aan een resistente Aspergillus fumigatus infectie."
Referentielaboratorium
Niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen waaronder Denemarken, worden resistente Aspergillusschimmels gevonden. Verweij: "Een recent onderzoek in Denemarken doet vrezen dat de resistentie zich verder aan het verspreiden is. Internationaal onderzoek om het probleem goed in kaart te brengen is noodzakelijk, zodat daarna snel gepaste maatregelen kunnen worden genomen. Resistentie stopt niet bij de landsgrenzen."
Inmiddels heeft het ministerie van VWS besloten om de resistentieontwikkeling te monitoren. Daarvoor is in het UMC St Radboud een referentielaboratorium in het leven geroepen, dat opereert in nauwe samenwerking met het centrum infectieziektebestrijding van het RIVM.
