Invloed
Het is een wettelijke verplichting voor een zorginstelling om een cliëntenraad te hebben. Dit is van belang omdat de CR ook de visie van de patiënten over de zorg kan laten horen. De cliëntenraad vertegenwoordigt de belangen van (potentiële) patiënten van zorginstellingen, met name op het gebied van kwaliteit van de zorg. Een CR dient bij keuzeprocessen van zorginstellingen zoals fusies, bouw, het aantrekken of afstoten van diensten –veranderingen in het zorglandschap dus- vroegtijdig ingeschakeld te worden. Het is immers wettelijk geregeld dat zij het recht heeft bij ingrijpende veranderingen te adviseren. Ook heeft een CR instemmingrecht.

Voorbeeld; herstructurering van ziekenhuizen
Laten we als voorbeeld de herstructurering van ziekenhuizen nemen. In deze “branche” worden op het ogenblik grote veranderingen doorgevoerd of verwacht als het gaat om veranderingen in het zorglandschap. Bijna ieder ziekenhuis in Nederland is bezig te herstructureren en de CR-en zijn daar bij betrokken; het is hun taak te overwegen wat de veranderingen teweeg brengen voor de cliënten en of dit al dan niet in het belang van de cliënt is. Binnen dat kader moeten zij advies verlenen. Hier kan een Raad van Bestuur niet zomaar omheen, dan zou het hele proces komen stil te liggen. Er is een CR geweest die met een advocaat een zaak heeft aangespannen tegen hun Raad van Bestuur en die heeft gewonnen. Dit is uiteraard niet wenselijk, beter is te streven naar goede verstandhoudingen met, met name, de RvB, maar  geeft wel aan dat de positie van een cliëntenraad veel sterker is dan sommigen denken.

Praktische afwegingen
Een cliëntenraad bepaalt niet het beleid van een zorginstelling. Toch kan zij op heel praktisch niveau meedenken over wat de consequenties zijn van bepaalde veranderingen voor de cliënt. We blijven even bij het voorbeeld van herverdeling van ziekenhuizen. Een cliënt zal een veel bewustere keuze gaan maken als het dienstenpakket van een ziekenhuis verandert. Dit kunnen heel simpele afwegingen zijn. Afgezien van het feit van de vraag van op welke locatie krijg ik de beste kwaliteit van zorg. Zoals hoever moet ik reizen? En als ik ver moet reizen heeft dat weer invloed op familieleden en anderen die op bezoek willen komen. Moet ik met mijn klacht twee verschillende ziekenhuizen bezoeken? Omdat ziekenhuis A bijvoorbeeld geen nucleaire geneeskunde heeft en B geen tumorverwijderende operaties toepast.

Handelingsaanbevelingen
Voor de patiënt is kwaliteit, keuze en voldoende aanbod in behandelmogelijkheden belangrijk. Een cliëntenraad dient zich af te vragen welke behoeften de achterban heeft. Ook moet het oog gericht zijn op de nabije en verre toekomst. Een van de belangrijkste aspecten om de doelstellingen van een cliëntenraad te bereiken is denk ik presentie. Laat zien dat je er bent. Zowel richting de zorginstelling als richting de patiënten. Een cliëntenraad is vaak niet de eerste keuze van de directie als gesprekspartner. De CR heeft echter juridisch vastgelegde rechten. Sommigen maken hier in de praktijk veel te weinig gebruik van.

Naast het feit dat de CR op zijn strepen kan staan richting directie/raad van bestuur, is het zaak om gewoon goede communicatiekanalen open te houden. Laat van je horen, andere  patiëntenorganisaties zitten ook in het circuit van een zorginstelling. Jezelf profileren is het devies. Zorg ervoor dat je weet wie op welke plek zit, wie waarover gaat, wie je aanspreekpunt is voor bepaalde zaken. Volgend jaar verandert er veel op het gebied van wetgeving. Blijf op de hoogte van zaken die je achterban aangaan.

Ook richting achterban is communicatie het sleutelwoord. Zorg voor een goede informatie- en communicatiestructuur. Laat zien dat je er bent middels alle beschikbare communicatiesystemen. Dit kan via een folder, een nieuwsbrief, maar ook via een website, social media. Publiceer wat je doet. Laat weten dat je er (voor hen) bent. De registratie van de werkzaamheden van een CR is ook van belang vanwege het feit dat continuïteit in vrijwilligerswerk soms lastig is.

© Nationale Zorggids / Sjon Onnekink