In de psychiatrische praktijk wordt vooral bij complexe patiënten nogal eens van behandelrichtlijnen afgeweken, vaak zonder dat behandelaars dat voldoende of rationeel beargumenteren. Dat is jammer, want zo komen we er niet achter of de richtlijnen een toegevoegde waarde hebben in de klinische praktijk, aldus psychiater Esther van Fenema. Zij pleit voor kritische herijking van richtlijnen, juist door ze consequent toe te passen en afwijkingen zorgvuldig te beargumenteren en te documenteren. Dat meldt het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).
Voor haar proefschrift onderzocht Van Fenema hoe consequent psychiaters de richtlijnen toepassen en bij welke kenmerken van patiënten de meeste afwijkingen zijn te verwachten. Haar conclusie: “Afwijken van richtlijnen gebeurt vooral bij patiënten die bijkomende aandoeningen hebben. Bijvoorbeeld problemen met vitaliteit, meerdere aandoeningen tegelijkertijd en bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Goed zicht krijgen op dergelijke kenmerken is van belang om betere zorg op maat te kunnen bieden.”
Ook de houding van de behandelaar kan een rol spelen. Er is volgens de promovenda nog wel wat weerstand tegen richtlijnen. Ten onrechte, vindt zij. “Richtlijnen zijn voorschriften waarvan je alleen beredeneerd moet afwijken. Juist in de psychiatrie willen we niet terug naar een onwetenschappelijke benadering. Het kan zijn dat richtlijnen niet voldoende effectief zijn, maar dat weten we pas als we ze goed toepassen en vervolgens de behandeluitkomsten onderzoeken.”
Van Fenema nam in haar overwegingen ook mee, hoe de behandelrichtlijnen tot stand komen. Dat gebeurt op basis van gerandomiseerd onderzoek met controlegroepen. “Het is de vraag of de onderzoeksgroepen een goede afspiegeling zijn van de patiënten in de dagelijkse praktijk.” Ze geeft een voorbeeld: een van de trials op dit gebied stelde de eis dat de deelnemers depressief maar niet suïcidaal waren. “Dat is een moeilijke eis, want de meeste depressiepatiënten lopen juist wel rond met zelfmoordgedachten. Zo krijg je geen onderzoeksgroep die de klinische praktijk weerspiegelt.”
Voor een oplossing van dit probleem droomt Van Fenema van de archieven van de ggz. “We kunnen misschien veel beter onderzoek gaan doen met de ggz-populatie. Er ligt daar een schat aan klinische informatie waar we nog weinig gebruik van maken.”
Door: Redactie Nationale Zorggids
de betekenis van het woord richtlijnen moet volgens mij niet zo absoluut geinterpreteerd worden als in bovenstaand artikel gedaan wordt.
Als je toch ziet dat men zo'n 50 jaar geleden nog elektroshocks en lobotomie uitvoerden bij homoseksuelen, en sindsdien richtlijn na richtlijn, zoekt naar een standaard mens, dan kun je toch niet met gezond verstand volhouden dat psychiatrie wetenschap is.